ایران در جمع ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان

ایران در سال‌های اخیر توانسته است جایگاه خود را در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان تثبیت کند. بر اساس گزارش فائو در سال ۲۰۲۲، تولید کره در ایران به بیش از ۱۹۶ هزار تن رسیده است، که این سبب شده است تا در میان بزرگ‌ترین تولیدکنندگان دنیا قرار بگیرد.

در این مقاله سعی شده است تا با بررسی آمار تولید کره در کشورهای تولیدکننده کره گاوی در چند دهه گذشته و با استناد به آمار منتشر شده از جایگاه ایران در تولید این محصول در نسبت با خود و در نسبت با کشورهای دیگر و آمار جهانی ارزیابی شود تا نقاط ضعف و قوت، تهدیدها و فرصت‌های پیش‌رو در تولید کره در ایران و جهان مورد مداقه قرار گیرد. با سایت مویرگی همراه باشید.

مقدمه

کره یک چربی حیوانی است که از تغلیظ و جداسازی چربی موجود در شیر چهارپایان بدست می‌آید و در مقاله “کره چیست و چگونه تولید می‌شود؟” بطور مفصل به آن اشاره شده است.

گاو، گاومیش، گوسفند، بز و شتر چهارپایانی هستند که شیر آنها مورد استحصال بشر قرار گرفته است. از این میان تولید شیر گاو بسیار بیشتر و فراگیرتر می‌باشد. به همین تبع کره گاوی نیز بالاترین نرخ تولید را در سطح جهان دارد و کشورهای مختلف سهم‌های مختلفی از این بازار را در اختیار دارند. صنعت تولید کره در ایران یک صنعت رو به رشدی بوده بطوری که ایران را در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان بدل شده است.

رتبه ایران در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان

طبق آخرین آمار، ایران یکی از برترین تولیدکنندگان کره گاوی در دنیا محسوب می‌شود. به گزارش فائو سالانه نزدیک به ٦ میلیون تن کره گاوی در جهان تولید می‌شود. ایران با تولید نزدیک به ١٩٦ هزار تن کره گاوی ٣.٣ درصد از سهم تولید این محصول را به خود اختصاص داده و خود را در زمره ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی قرار داده است.

این آمار همچنین نشان می‌دهد که ایران توانسته است در مقایسه با سایر کشورهای تولیدکننده کره گاوی، رشد قابل توجهی داشته باشد. ایران همکنون در تولید کره گاوی به انگلستان و هلند مدعی بسیار نزدیک شده و به زودی می‌تواند جایگاه هلند را نیز در تولید کره گاوی تصاحت نماید.

آمار جهانی تولید کره از ١٩٧٩ تا به امروز

تولید کره در جهان از سال ١٩٧٩ تاکنون دارای فراز و نشیب‌های متعددی بوده است. در سال ١٩٨٦ با تولید ٦.٧ میلیون تن کره گاوی در جهان بالاترین نرخ تولید این محصول در طول تاریخ به ثبت رسید. از آن سالها به بعد به دلیل برخی رخدادهای سیاسی-اقتصادی در کشورهای تولیدکننده کره گاوی در جهان شاهد کاهش ٢ میلیون تنی در تولید این محصول هستیم بطوری که در سال ١٩٩٦ میزان تولید به ٤.٦ میلیون تن کاهش پیدا کرده است.

این میزان تولید سالها ادامه پیدا می‌کند اما بدلیل اصلاح برخی قوانین و سیاست‌ها و افزایش تقاضا برای این محصول از سال ٢٠١١ شاهد رشد دوباره تولید این محصول هستیم بطوری که در سال ٢٠٢٢ رکورد تولید ٦ میلیون تن کره به ثبت می‌رسد. کاهش میزان تولید در اواخر دهه ٨٠ و اوایل دهه ٩٠ متأثر از رخدادهای سیاسی، اقتصادی و کشاورزی و همچنین مسائل فرهنگی بوده است که دو عنصر نخست بیشترین تأثیر را در این روند داشته است.

١. تغییر سیاست‌های کشاورزی در اتحادیه اروپا

کشورهای اروپایی را می‌توان به عنوان برترین تولیدکنندگان کره گاوی در دنیا به حساب آورد بطوری که این کشورها در سال ٢٠٢٢ با تولید ٣ میلیون تن بیش از ٥٠ درصد از تولید کره در سطح جهان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین در این سال اتحادیه اروپا به تنهایی ٧٥% سهم تولید کره گاوی را در اروپا را در اختیار داشته است.

در اواخر دهه ٧٠ و ٨٠ میلادی در اروپا شاهد رشد روز افزون تولید شیر خام و تولید محصولات اعم از کره هستیم. در سال ١٩٨٤ اتحادیه اروپا برای کنترل تولید لبنیات تصمیم به اتخاذ سهمیه بندی تولید شیر گرفت (Milk Quotas) که در مجموع سبب کاهش تولید در این اتحادیه در فواصل زمانی ١٩٨٤ تا ١٩٩٢ شد این میزان کاهش در این سالها چیزی بالغ بر ٩٠٠ هزار تن بود.

سپس این اتحادیه در سال ١٩٩٢ با اعمال مجموعه‌ای از سیاست‌های کشاورزی تحت عنوان اصلاحات مک‌شری (MacSharry Reform) سبب شد تا تولید شیر خام کاهش یافته و به تبع آن تولید کره نیز کاهش بیابد.

در سال ۲۰۱۵ اتحادیه اروپا تصمیم گرفت قانون سهمیه‌بندی تولید شیر (Milk Quota System) را لغو نماید که به تولیدکنندگان اجازه داد بدون محدودیت، شیر بیشتری تولید کنند. این اقدام منجر به افزایش تولید شیر در برخی کشورها (مانند آلمان، هلند و ایرلند) و در نتیجه کاهش قیمت جهانی شیر شد. با این حال، این افزایش تولید باعث شد که در برخی دوره‌ها قیمت شیر افت کند، که مشکلاتی را برای دامداران کوچک به همراه داشت. به همین دلیل، اتحادیه اروپا بعدها برخی برنامه‌های حمایتی برای تثبیت بازار اجرا کرد.

٢. فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی

کشورهای اتحاد جماهیر شوروی بعد از اتحادیه اروپا در زمره بزرگترین کشورهای تولیدکننده کره گاوی در جهان به حساب ‌می‌آمدند و با فروپاشی این اتحاد تأثیر بسزایی در میزان تولید کره در جهان رخ داد. با روی کار آمدن میخائیل گورباچف به عنوان رهبر اتحاد جماهیر شوروی از سال ١٩٨٥ تا ١٩٩١ رفته رفته اتحاد جماهیر شوروی به سمت فروپاشی حرکت کرد.

میخائیل گورباچف با تمایل به غرب و هضم در نظام لیبرالی سعی در حل مشکلات موجود در شوروی را داشت غافل از اینکه مذاکره و معامله با غرب نتنها مشکلی از مشکلات شوروی را حل نمی‌کرد بلکه بر مشکلاتشان می‌افزود. مذاکرات میخائیل گورباچف با غرب و سازش یبش از حد آن سبب افزایش مشکلات موجود در شوروی شد و این مشکلات تا آنجا پیش رفت که شوروی دچار فروپاشی شد.

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به ١٧ کشور جهان شاهد کاهش شدید تولید کره در این کشورها هستیم. این روند تولید تا سال ١٩٩٥ همچنان ادامه پیدا می‌کند و میزان تولید را به عدد ٤.٧ میلیون تن در سال کاهش می‌دهد.

تولید کره از پهلوی تا جمهوری اسلامی

ایران در سال ١٣٥٧ با تولید ٤٠ هزار تن کره در بین کشورهای تولیدکننده کره گاوی تنها ٠.٧ درصد از سهم این بازار را در اختیار داشت. این میزان از تولید هیچ جایگاهی برای ایران در بین برترین تولیدکنندگان کره گاوی حتی در بین ٢۰ کشور به ارمغان نداشت. اما طبق آخرین گزارش فائو در سال ٢٠٢٢ (١٤٠٠ شمسی) ایران با تولید ١٩٦ هزار تن کره توانست در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی قرار بگیرد. حتی در این بین در سال ٢٠١٣ میلادی ایران توانست رتبه هشتم برترین تولید کنندگان کره در جهان قرار بگیرد.

در سالهای بعد از انقلاب ما شاهد یک سیر صعودی در صنعت تولید کره هستیم بطوری که تا سال ١٣٨٢ تولید کره به رقم ١٨٠ هزار تن رسید. در سالهای بعد انقلاب تولید کره با دو نوسان عمده همراه بوده است. نخستین نوسان آن به سال ١٣٨٢ باز‌ می‌گردد جایی که نرخ تولید این محصول بر اساس گزارش‌ها با یک جهش بزرگ مواجه بوده است. هر چند ایران تحت شدید ترین تحریم‌ها در طول تاریخ خود بود اما ایران در سال ١٣٩٢-١٣٩٣ (٢٠١٤ میلادی) با تولید ٢١٤ هزار تن کره در بین هشت کشور جهان بدل شده بود.

دومین نوسان بزرگ به سال ١٣٩٣ بر می‌گردد. در آن سالها شاهد مذاکرات ایران با آمریکا در قالب مذاکرات منتهی به برجام بودیم. چیزی که قرار بود تا آب خوردن مردم را هم تأمین نماید. اما نتنها برجام برای ایران خیری نرساند بلکه در صنعت تولید کره شاهد کاهش ٦٤ هزار تنی هستیم.

صنعتی که در سالهای بعد انقلاب با اتکا به ظرفیت خود به این نقطه رسید اما بعد از برجام دچار یک شوک و کاهش شدید در تولید شد. اینکه این کاهش تولید تا چه حد متأثیر از برجام و مذاکرات آن سالها بوده اما نقش دولت به عنوان تنظیم کننده مقررات صنعتی و کشاورزی را نباید غافل بود.

بعد از بد عهدی غربی‌ها و خروج آمریکا از برجام صنعت کره دوباره در ایران سیر صعودی گرفت تا آنجا که در سال ١٤٠٠ با ثبت ١٩٦ هزار تن کره توانست در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان قرار بگیرد. چیزی که نه با برجام پاره شده توسط ترامپ بلکه با اقتصاد مقاومتی درون زا بوجود آمد.

مقایسه تولید کره در ایران با سایر کشورهای برتر

همچنین طبق جدولی که از سوی فائو منتشر شده است. ایران با رتبه دهم در سال ٢٠٢٢ در بین کشورهای تولیدکننده کره گاوی به انگلستان و هلند نزدیک شده است. کره‌های هلندی که زمانی در بازارهای ایران جولان می‌دادند همکنون خود را رقیبی برای ایران می‌بینند که مبادا ایران موفق شود تا جایگاه این کشور را تصاحب نماید.

صادرات کره در سال ١٤٠٣

هرچند هنوز آماری پیرامون میزان صادرات ایران در سال ١٤٠٣ منتشر نشده است اما آنچه در سال ١٤٠٣ شاهد آن هستیم صادرات فزاینده کره به کشورهای خارجی است. یکی از این مقاصد کشور روسیه است که چند سالی است که شرایط جنگی، روابط آن با کشورهای غربی را بهم زده است. در این سال میزان صادرات به قدری زیاد است که به بازار داخلی کره نیز فشار آورده است و سبب افزایش بیش از ١٠٠ درصدی قیمت کره در عرض چند ماه شده است.

بی ضابطه بودن میزان صادرات و فشار به بازار داخلی یک انتقاد جدی برای مسئولین بازرگانی است اما این رشد از صادرات نیز نشان دهنده افزایش میزان ظرفیت این بازار در ایران است. در عین حال لازم است مسئولین مربوطه ضمن کنترل بازار داخلی و حمایت از مصرف کننده داخلی با فراهم کردن بسترهای تولید این ظرفیت‌های صادراتی را بدون فشار به بازار داخلی تأمین نماید.

واردات کره از از پهلوی تا جمهوری اسلامی

ایران در سال ١٣٥٧ با ثبت ٥٥ هزار تن به عنوان ششمین وارد کننده کره در جهان به حساب می‌آمد این بدین معنا بود که ایران علاوه بر اینکه سهم اندکی از تولید کره را در بازار جهانی داشت مجبور بود برای تأمین نیاز به واردات کره روی بیاورد. این در حالی است که واردات کره در اواخر دهه نود خورشیدی به صفر رسید و ایران در این صنعت به خود کفایی کامل رسید. موفقیتی که نه با مذاکرات شکست خورده و برجام پاره شده بلکه با اقتصاد مقاومتی درون زا بوجود آمده است و سبب رشد و شکوفایی در این حوزه شده است.

عوامل مؤثر بر رشد تولید کره گاوی در ایران

جمهوری اسلامی ایران هم با نفی اقتصاد بازار آزاد غربی‌ها و هم با نفی اقتصاد دولتی شرقی‌ها، هم پرچم‌دار عدالت برای مستضعفین بوده و هم به خلق ثروت و تولید بها داد. در سالهای بعد انقلاب ما شاهد یک تغییر اساسی در تولید کره هستیم کره به مانند بسیاری از صنایع دیگر شکوفایی خود را مدیون انقلاب اسلامی است.

انقلاب اسلامی هم اعتقاد به تولید و قوی بودن اقتصاد را دارد و هم به سرمایه دار فرصت تولید داده است و هم با ایجاد ضوابط سعی در تقسیم عدالت در میان مردم داشته است. این و بسیاری از دلایل دیگر سبب شده است تا جمهوری اسلامی تغییر شگفت آور در بسیاری از صنایع برای خود رقم بزند.

هر چند دولت‌های مختلف آلوده به التقاط در تفکرات اقتصاد دولتی و اقتصاد بازار آزاد بوده‌اند و سبب بروز برخی مشکلات در کشور شده‌اند. اما روح کلی حاکم بر کشور سبب شد تا ما شاهد رشد در این صنعت باشیم. چه بسا اگر مسئولین دامن خود را از این تفکرات التقاطی پاک می‌کردند این رشد بسیار بیشتر از این بود.

نقش دکترین اقتصاد مقاومتی در رشد صنعت تولید کره

همانطور که در آمار مشاهده کردیم اعمال تحریم‌ها علیه ایران تأثیری در تولید این محصول نداشته است و آنچه سبب رکود در این صنعت شده است متأثر از سیاست های اقتصادی دولت وقت است. اما بطورکلی جمهوری اسلامی با بکار گیری اقتصاد مقاومی سعی در قوی کردن اقتصاد درون زا داشته است تا بتواند در برابر فشارهای گاه و بیگاه بیگانگان از خود مقاومت نشان داده و مستقل از آن عمل کند.

این دکترین اقصادی که توسط رهبر انقلاب اسلامی حضرت آیت الله خامنه‌ای ابداع، ابلاغ و پیگیری شد همکنون به بار نشسته و اثر آن را در بخش های مختلف صنعت می‌بینیم. اینکه همکنون ایران در زمره ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان علی الرغم تمام فشارهای حداکثری و تحریم‌های فلج کننده است نشان از به بار نشستن این دکترین دارد.

جایگاه ایران در تولید انواع کره در جهان

همانطور که در بالا مفصل به آن پرداخته شد جایگاه ایران در بین ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی بود. اما علاوه بر این محصول انواع کره گوسفندی و بز و شتر نیز در آمار جهان وجود دارد که بطور مختصر به آن می‌پردازیم.

ایران دومین تولید کننده کره گوسفندی در جهان

سهم کل کره گوسفندی در جهان ٦٠ هزار تن در سال ٢٠٢١ بوده است که از بین آن سهم ایران با تولید ١٤ هزار تن ٢٣ درصد از تولید این محصول را در جهان داشته است. طبق آمار ثبت شده در فائو کشورهای غرب آسیا و دو کشور آفریقایی تنها نقش را در تولید این محصول دارند. تولید محصول بیشتر بصورت غیر صنعتی است فلذا بزرگی این صنعت به اندازه 1 درصد از بزرگی صنعت کره گاوی می‌باشد.

کره گاومیش

بزرگی صنعت کره گاومیش ١.٨ میلیون تن در سال است که بیشتر در کشورهای جنوب شرق و شرق آسیا رونق دارد و هند با تولید ١ میلیون تن و پاکستان با تولید ٦٨٠ هزار تن کره از شیر گاومیش بیشترین سهم را در رونق این صنعت داشته‌اند.

چشم انداز تولید کره در ایران

همانطور که در آمار مشاهده شد این می‌تواند با استمرار و توجه به دکترین اقتصاد مقاومتی و همچنین حمایت از تولید کنندگان، استمرار در قوانین و تسهیل مجوزهای کسب و کار ایران بتواند به راحتی جایگاه انگلستان، هلند و حتی لهستان را در تولید این محصول لبنی تصاحب نماید. با توجه به اقبال کشورهای همسایه به کره ایران توجه به این صنعت می‌تواند سبب شود که ما شاهد یک جهش دیگر در صنعت تولید کره شویم.

این مستلزم آن است که دولت فعلی چشم امید به خارج نداشته باشد و با تنظیم مقررات و تسهیل فضای کسب و کار اقدام به رشد این صنعت نماید. تجربه نشان داده است که نگاه به بیرون نتنها تأثیری روی رشد صنعت نداشته بلکه با معطل شدن کشور می تواند سبب رکود صنایع نیز شود.

حرف آخر

صنعت لبنیات یکی از بخش‌های مهم کشاورزی و دامداری در جهان محسوب می‌شود که در آن تولید کره گاوی نقش مهمی در تأمین نیازهای غذایی و اقتصادی دارد. ایران در سال‌های اخیر با افزایش تولید کره گاوی توانسته است در جمع ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان قرار بگیرد که این امر نشان‌دهنده ظرفیت‌های بالای کشور در حوزه دامپروری و فرآوری محصولات لبنی است.

یکی از عوامل اصلی در رشد تولید کره گاوی در ایران، افزایش تولید شیر خام، توسعه مزارع دامداری صنعتی و استفاده از فناوری‌های نوین در فرآوری لبنیات است. علاوه بر این، تنوع نژادهای گاو شیری در ایران و بهینه‌سازی تغذیه دام از دیگر عواملی است که نقش مهمی در بهبود کیفیت و کمیت تولید کره گاوی ایفا کرده است.

ایران نه تنها در تولید داخلی کره موفق بوده، بلکه با گسترش صنایع تبدیلی و افزایش ظرفیت صادرات، توانسته است به بازارهای منطقه‌ای و بین‌المللی نیز راه پیدا کند. صادرات کره ایرانی به کشورهایی همچون عراق، افغانستان و کشورهای حوزه خلیج فارس، موقعیت ایران را به عنوان یکی از تولیدکنندگان مهم این محصول در سطح جهانی تثبیت کرده است.

با این حال، چالش‌هایی همچون مشکلات تأمین نهاده‌های دامی و مقررات اقتصادی و دامپروری می‌تواند بر روند تولید و صادرات کره گاوی ایران تأثیر بگذارد. به همین دلیل، حمایت‌های دولتی، سرمایه‌گذاری در توسعه دامپروری مدرن و بهینه‌سازی فرآیندهای تولید از جمله اقداماتی است که می‌تواند جایگاه ایران را در میان ۱۰ کشور برتر تولیدکننده کره گاوی در جهان حفظ کند.

در مجموع، ایران با دارا بودن منابع غنی دامی، تکنولوژی‌های نوین و تجربه بالای تولید محصولات لبنی، توانسته است در بازار جهانی کره گاوی جایگاه ویژه‌ای کسب کند. با برنامه‌ریزی صحیح و حمایت‌های مستمر، می‌توان به آینده‌ای روشن‌تر در این صنعت امیدوار بود و سهم بیشتری از بازارهای بین‌المللی را به دست آورد.